- Had je ooit een moment van geloofstwijfel?
Mehdi Azaiez • Dat niet, maar de manier waarop ik mijn geloof beleef, is wel veranderd door de tijd heen. Logisch, toch?
Als tiener zat ik met veel vragen. De verschillen tussen de godsdiensten leken me erg klein. Waar zit precies het verband? Wat heeft die band te betekenen? En waarom was ik eigenlijk moslim en geen jood of christen?
Ik wou Hebreeuws leren, maar mijn vader vond dat ik maar met Arabisch moest beginnen.
Vervolgens las ik alle boeken over de islam die ik kon vinden in de bibliotheek. Mijn dagelijkse gebeden onderhield ik met grote ernst. Altijd met evenveel respect voor andere geloofsovertuigingen. Anders dan vandaag was er nog geen internet en maakte het Saoudische wahabisme nog niet zo’n opgang. Wat ik las, gaf me daarentegen een inleiding tot een kritische lectuur.
- Je geloofsbeleving evolueerde met de jaren, zeg je. Hoe dan?
Mehdi Azaiez • De Koran was en is altijd in mijn leven, zeker op sterke momenten zoals de dood van mijn vader of mijn huwelijk. Die ervaringen beïnvloeden de manier waarop je leest en interpreteert. Door mijn werk leef ik van ’s ochtends tot ’s avonds met de Koran. Ik adem de teksten als het ware in en uit.
Vorige zomer volgde ik een cursus patristiek, studie van de kerkvaders. De inzichten van vroegchristelijke auteurs als Augustinus van Hippo helpen om de boodschap van het christendom naar de geest te begrijpen. Ook de Koran is niet zomaar een tekst uit het hoofd te leren en letterlijk na te volgen, noch om enkel te bestuderen. Het is iets levends.
Een wetenschappelijke benadering van de islam
- Je studeerde geschiedenis aan de Sorbonne. Waarom precies geschiedenis?
Mehdi Azaiez • Daarin speelde mijn passie voor de Franse cultuur een belangrijke rol. Ik voelde me destijds, en nog altijd, vereerd om Fransman te zijn. De francité, weet je wel, ondanks de zwarte bladzijden in de Franse geschiedenis, zoals de rol van de kolonisator in Tunesië.. Misschien hebben we dat met de paplepel in gekregen, want ook mijn zus ging later Franse literatuur studeren.
Binnen de studie geschiedenis koos ik voor een specialisatie over het Nabije Oosten. Mijn master thesis ging over de sîra, de hagiografie van de profeet Mohammed. Ik onderzocht waarom er verschillende versies bestaan in de drie boekdelen die tot stand kwamen in de 8ste, 9de en 10de eeuw.
- Ook de Koran onderwierp je aan een onderzoek. Wat bestudeerde je precies?
Mehdi Azaiez • Ik was geboeid geraakt door de sociologie van religie. Na mijn master islamitische geschiedenis begon ik een doctoraatsonderzoek onder leiding van Claude Gilliot, een internationaal erkend expert in Koranstudies. Het werk kreeg als titel Le contre-discours dans le Coran (Tegenspraak in de Koran) en werd onlangs uitgegeven in boekvorm (Berlin, De Gruyter, 2015).
In de Koran worden geregeld argumenten aangehaald van tegenstanders van Mohammed. Uit mijn studie bleek dat die tegenspraak opvallende gelijkenissen vertoont met de tegenspraak die aan bod komt in de joodse Talmoed.
Het lijkt erop dat de Koran een joods-christelijk debat van destijds weerspiegelt en daarbij eigen accenten legt.
Zo is er bijvoorbeeld een duidelijk verband tussen de Koran en de Talmoed in het debat over de verrijzenis van het lichaam. Opponenten in beide teksten voeren dezelfde argumenten aan om te stellen dat dit onmogelijk is. De antwoorden zijn daarentegen niet gelijklopend. Waar de Talmoed verwijst naar de Thora om bewijzen te vinden, houdt de Koran het op: Het is een belofte van God. Wellicht kunnen we hier een keuze zien voor de christelijke zijde in het debat.
- Dit onderzoek leverde je een beurs voor een postdoctoraal onderzoek aan de katholieke University of Notre Dame in Indiana (VS). Hoe ging dat?
Mehdi Azaiez • In het kader van die thesis startte ik 8 jaar geleden een website over Koranstudies. Daarop verzamel ik sindsdien boekbesprekingen die meer inzicht geven in de Koran en over methodologieën om de Koran te lezen (van historische, over narratieve en poëtische tot psycho-analytische benaderingen). Je krijgt er een overzicht van onderzoekers, hun werk en de instellingen waaraan ze werken. In het totaal telt mijn website intussen 1.000 pagina’s. Hij krijgt ongeveer 250 bezoekers per dag. Die website werd opgemerkt door de Amerikaanse universiteit.
Alvorens er een jaar les te geven, werkten we via Skype samen een project uit. We nodigden islamgeleerden uit de hele wereld uit om na te denken over 15 teksten in de Koran. Ze konden hun commentaren opladen op de website. Vervolgens selecteerden we een groep die uitgenodigd werd om live te debatteren over die teksten. Een boek met het resultaat van dat debat komt volgend jaar uit.
Nieuwe generatie islamitische theologen
- Wordt die methodologische benadering van de Koran binnen de islam goed ontvangen?
Mehdi Azaiez • Natuurlijk is de contextualiserende lezing niet welkom bij de wahabistische school die gaat voor een radicale en letterlijke interpretatie. Maar ik geloof dat de Koranstudies in een nieuwe historische periode zijn aanbeland. Er is veel nieuwe research. Nieuwe bronnen worden aangeboord, nieuwe methodologieën gebruikt.
We hoeven de impact van de vernieuwing niet te onderschatten. Ik noem het een mini-openbaring.
Het is vooral belangrijk dat dit gebeurt door moslims, zodat die nieuwe benadering niet wordt beschouwd als iets vreemds, als een nieuwe kolonisatie. Als moslim is het mijn vaste hoop en wil om deel uit te maken van deze vernieuwing.
Reacties
Om reacties te zien en te reageren op dit artikel moet je je eerst even aanmelden via het menu bovenaan. Tot gauw.