Belgische katholieken gingen prat op hun missie in Congo. Toch stierven vijftig jaar geleden, in het najaar van 1964 en het voorjaar van 1965, meer dan honderd missionarissen een gewelddadige dood tijdens wat de Simba-opstand is gaan heten. Tijdens die woelige periode kwamen naast honderdduizenden Congolezen 156 katholieke missionarissen om, van wie vijf Congolese diocesane priesters. Protestanten verloren 29 zendelingen, vaak echtparen, al dan niet met hun kinderen.
Internationaal georkestreerd
Op vraag van de Vlaamse dominicanen groef historicus Dries Vanysacker, docent aan de KU Leuven, zich in dat vergeten hoofdstuk in. De Simbarebellie concentreerde zich aanvankelijk op iedereen die ook maar iets te maken had met het gewezen koloniale bewind. Later bleek het een internationaal georkestreerde omwenteling.
De voornaamste conclusie van het boek is dat het antwoord op de vraag waarom de Simba’s de religieuzen als doelwit kozen, niet te herleiden valt tot hun band met het westerse koloniale systeem of hun aversie van het christelijke geloof. Eén oorzaak aanduiden voor het drama is een foute insteek.
Brede missiegeschiedenis
Vanysacker reconstrueert de gruwelijke gebeurtenissen, maar plaatst ze ook in de brede missiegeschiedenis en de context van de Simbarebellie.
Weinig geweten is dat de missies al lang voordien in een crisis waren verzeild.
Het aantal kerkelijke huwelijken was bijvoorbeeld dramatisch gedaald. Er werd te lang getalmd om inlandse bisschoppen aan te stellen en te wijden. Tegelijk bleek dat de geëvacueerde missionarissen vol lof waren over de houding van de Congolese priesters en christenen tijdens de gebeurtenissen.
Wonden na de opstand
De Simba-opstand toonde aan dat de katholieke Kerk in Congo in 1965 op een beslissend punt van verandering was aanbeland. Het tijdperk van de ‘oude’ missionering was abrupt ten einde gekomen.
Mgr. Jean Jadot, toen directeur van de Pauselijke Missiewerken in Brussel, analyseerde de situatie en besloot dat het missiewerk niet zomaar kon worden hervat.
Voor vele missionarissen was de omslag moeilijk. Velen bleven achter met een trauma. De wonden die de opstand in de harten van de missionarissen had geslagen, waren niet te onderschatten.
Dries Vanysacker, Vergeten martelaars? Missionarissen in het oog van de Simba-opstand in Congo, 1964-1966
Acco, 2015, ISBN 978 94 6292 261 7, 272 blz., 24,50 euro.